Жарқамыстан ұшқан жас қанат", "Жырлары мөлдір бұлақтай": Конкурстың бейне материалдары

Өткізілген іс-шаралар сценарийі.Толық нұсқас

Ақайселолықкітапханасының сәуірайында
ТобықЖармағанбетовтың «Отамалы» әңгімесіне
жүргізілгенжұмыстарыныңхаттамасы
Тобық Жармағанбетов-таланттықалам иесі.
Мақсаты:Кітапқа деген жастар қызығушылығын арттыру,оқу мәдениетін дамыту,тарихи-мәдени және рухани құндылықтарды сақтау,жастар мен оқырмандар арасында өлкелік әдеби туындыларды насихаттау. Қөрнекілігі:Т.Жармағанбетовтың портреті. «Тобық Жармағанбетов-талантты қалам иесі» - атты кітап көрмесі.
Кітапханашының сөзі:Оқушылар,оқырмандар 2011жылы бастау алған «Оқитын өлке» акциясына бүгінде жастар белсене қатысып жүр.2011жылы Ақтөбе жұртшылығы жазушы,аудармашы Ғалым Ахмедовтың «Жем бойында» романын,2012жылы туғанына 85 жыл толу құрметіне орай ақын Мұхтар Құрманалиннің «Жұлдызды жорық» кітабын,ал 2013 жылы 90 жылдық мерейтойы аталып өткен көрнекті жазушы Тахауи Ахтановтың «Шырағың сөнбесін» романын оқыды.Биылғы жылы жерлесіміз,жазушы Тобық Жармағанбетовтың шығармаларын оқу туралы шешім қабылданды. Тобық Жармағанбетовтың үлкен бір повеске пара-пар «Отамалы» әңгімесі – қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған асыл мұра.

Тобық Жармағанбетовтың өмірі мен шығармашылығы.
Тобық Жармағанбетов /1934-01.09.1973ж./Ақтөбе облысы,Байғанин ауданы,Жарқамыс ауылында туған –жазушы.1957ж. КазМУ-дің филология факультетін бітірген.Жарқамыстағы орта мектепте мұғалім болған.1959-71 ж.Байғанин ауданы «Жаңа өмір» газетінің жауапты хатшысы,редакторының орынбасары.Ақтөбе телевизясында аға редактор, бас редактор,облыстық «Коммунизм жолы» /Қазіргі «Ақтөбе»/ газеті редакциясында,1971-73ж. облысы мәдени ескерткіштерді қорғау қоғамында қызмет етті.Жұлдыз журналында жарияланған «Отамалы» ,«Хаттар,хаттар» әңгімелері кезінде оқырман қауымынан жоғары баға алды.Т.Жармағанбетов қысқа ғұмырында «Нәзік бұлттар»/1966ж./, «Екі жүрек»/1968ж./, «Қызыл ай» /1976ж., «Соңғы хат» /1974ж./ кітаптарын шығарды. «Ақ жауын» атты І томдық таңдамалысы 1984 ж. жарық көрді.Байғанин ауданы №1 Қарауылкелді орта мектебінің Байғанин селосы бір көшесіне оның есімі берілген.Ақтөбе қаласы Ш.Уалиханов атындағы /бұрынғы /«Көкжар» /көшесінде өзі тұрған үйіне ескерткіш тақта орнатылды. Жазушының «Отамалы » әңгімесі – қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған асыл мұра.
«Отамалы» әңгімесіне талдау.
Тобық туындыларындағы қанатты сөздер:
1.Өмір дүние сияқты дөңгелек емес,ол екі айналып келмейді.
2.Арам өмірден адал өлім артық!Ол-қасиетті өлім!
3.Өмірден жабысып айырылмайтындар тек қорқақтар ғана!Өмір үшін олар бәрін сатады.Жалғыз адамның өмірінен де жоғары нәрселер бар шығар дүниеде.Өмір сүрсең,соны ұмытпа!
4.Ақылдының алды ашық.
5.Ақыл дейтіннің өзі тау басына шығаратын баспалдақ сияқты нәрсе екен ғой.
6.Адамда өмір қысқа,айуанда ақыл қысқа.Жаратқан ием де жандылардың ішіндегі ең асылы-адамға таудай ақыл беріп,орташа ғана өмір сыйлаған.
7.Жақсының жақсылығы – дұрыс жолға түсуде.Жаман жаман болмайын демейді,жол таңдай алмай сорлайды.
8.Ер жігіт өзін ойламайды,елін ойлайды.
9.Өлім- өлген адамға қиын емес,арттағы адамға қиын.Өлуші бір рет өледі,балаң жүз өледі,әйелің он өледі.
10.Адам өмір сүріп,дені сау жүргенде өмірі өлмейтін сияқты көрінеді.
11.Бақыт бір орында тұрмайды,ол ылғи алға жүріп отырса ғана бақыт болып қала береді.
12.Ұзақ уақыт жақсы бола алған адам – бақыт иесі.
13.Ата жаумен шайқаста өлген де бақыт.Жер басып,айдың, күннің өз ауылыңның шуағында жүрген де бақыт.Бақытсыздық – жалғыздық.

*****

Бестамақ ауыл кітапханасының «Оқитын өлке» акциясы бойынша Тобық Жармағамбетовтың Отамалы аңыз әңгімесіне өткізілген іс шараның сценариі.
-«Мұратына асыққан мұра»
Қайырлы күн, құрметті оқырмандар!
Бүгінгі әдеби кешіміз жерлес жазушы Тобық Жармағамбетовтың 80 жылдық мерей тойына арналады.
Жүргізуші:
Өмірден өткен жазушылар үшін риясыз іздеуші болуы, өшкені жанған шырақ, басқа қонған бақпен тең.
Қазақ әдебиетінде сондай мәуелі бақ Тобық Жармағамбетоке (1934-1974) лайық. Жазушының заманы енді туды, 39 жаста өмірден озған жазушыға ықылас соңғы 40 жылда бәсең тартқандай болды.
«Елге мұра-ұрпаққа өнеге»-кітапханашы Рахметова Ш. кітап көрмесіне библиографиялық шолу өткізді. Көрмеде жазушының:
«Нәзік бұлттар» Повесть Алматы, Жазушы баспасы, 1966;
«Ақ жауын» Повестермен әңгімелер. 1томдық Алматы, Жазушы баспасы, 1964;
Тобық Жармағамбетов. Повестермен әңгімелер. Алматы, «Шамшырақ-Ақтөбе», ЖШС 2013 және басылым беттеріндегі жарияланған материалдар қойылды.
-Кітапханашы:
Тобық Жармағамбетовтың үлкен бір повеске пара-пар «Отамалы» әңгімесі-қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған асыл мұра. Жазушы өзінің Ақ жауын повесінде отызыншы жылдардағы қиын кезең туғызған халық қозғалысын,сол кездегі жіберілген өрескел қателіктерді батыл ашып көрсетсе, «Бәйтеректің жас шағы» повесінде халық ақыны Н. Байғаниннің өмір жолының кейбір сәттерін оқырмандарға шебер суреттеу арқылы жеткізді. Алпысыншы жылдардағы ауыл жастарының тіршілігі,сырласу,нәзік сезім,шын сүйіспеншілік,қазақ ауылының көрікті бейнесі оның «Нәзік бұлттар» деп аталатын повесінде көркем бейнеленді
Тобық Жармағамбетовтың Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ауыл өміріне арнап жазған «Қара жаңбыр» атты туындысы да оқырмандар қауымының ыстық ықыласына бөленді. Жазушы адамгершілік,достық,махаббат тақырыбына арнап «Екі жүрек»,»Екі дос», «Кішкентай махаббат» атты әңгімелерін жазды.
«Отамалы» әңгімесі туралы Ауданбайқызы Айнұр. Тобықтың «Отамалы» атты әңгімесінде адамзат аңсай беретін мейірім кені жатыр. Қазақ халқының рухани болмысын ерекшелеп тұратын жан иесіне мейірбандық,рахым,жан ашырлы,биік адамшылық гуманиз-поэтикалық мифтік әнгіменің алтын өзегі.
Отамалы қойшы. Жазушы жалшының қара мұрт Жапан байдың үйіне келген сәтін бейнелегенде,шық бермес Шығайбай еске түседі. Бай есімі Жапан аталуы,жапан дала,жазы,айдала дегенді білдіреді. Қойшы атсыз,соңында ала төбеті бар,ал шұбат ішкен түйелі Жапан бай жалшысына мінер бір атта тауып бермейді. Жеті қат көктеп жұлдыздар жердегі өсімдіктер тоңып тұрғаны Отамалының басыны үйлілер,өлімге итерер дүлей зұлматты астарлайды. Өмірден бар көргені осы ошақ,иттері,байдың үйі.
«Жұлдыздарға да қиын-ау,жап-жалаңаш»-деп Отамалы бір мезет. Трагедиялық таңбаны оқырман жүрегі сезе бастауы үшін,Отамалының құла түзде мың қоймен жалғыз өзі ығып,сұрапыл суыққа ұрынуын жазушы, «... бір мыжырайған төбенің бауырынан ызғырық кенеттен қойлар мен Отамалыға тап берді»,–деп суреттеген.Алғашқы қозыны көргенде Отамалы өзін ұмытып кетті. Бишара саулық қозының денесін жалағыштап жатыр екен. Бірақ оның әлі жоқ. Отамалы қозыны көтеріп алды да икемсіз қолдарымен шекпеніне енгізді. Қозы әлі тайған,жансызданған қойшы қолынан сусып түсіп,көбік қарға тұншығып өлді,терең қардан аршып,арашалай алмай қалды. Ол қой жаппай қозылай бастағанда сұмдық қатты қиналады. Отамалы халық «бесқонақ» атайтын мезгіл. Көктемгі мал төлдейтін уақытқа дәл келеді. Мұндай зарды ешкімнің басыны бермесін. Өлген қозысын жалаған саулық,есі шыққан қойшы,боран,жел,табиғат құбылысына айбат шегеді. Тәңірге нала айтады. Айнала жас өлім,оның бешпетін шешіп,лақтыра салу өлімге мойынсұнғаны,басындағы тымағын жел ұшырады. Есі кетіп,етіксіз шұлғауы шешіліп,тәні бір қар,бір мұз болып қайғылана асып барады. Отамалының жан тәсілім етер сәті, ол қойшының таусылар тұсы,құдай айдап әкелгендей құлыптасқа тап келуі. Өлерінде ол өзінің қазаны мен ошағын көреді. Астындағы жанған отымен бірге Отамалы аруаққа айналады. Жазушының мейір тұнған жүрегі аңызды былай аяқтайды «Күн қайта шығып,қарларды әп-сәтте ерітіп жіберген Қойлар баурайда өскен қызғалдақтарға қозыларын жайып,кең даланың төсінде мәңгі бақи қалып қойыпты.Оларды қасқырдан ит қорғапты.
Отамалы ұғымы- «бесқонақ» дегенді білдіреді. Мерзімі жағынын қазіргі май айына сәйкес келеді.Жер жұтуғы тоймайды;От отынға тоймайды;Құлақ естуге тоймайды;Кісі ойға тоймайды;Бәрі қойға тоймайды.
«Сәуір сынды қыс;Отамалы ойлаған қыс,үркерлі айдың бәрі қыс» «Саратан-зауза сеннен қорқам» –дейді екен бұрынғылар.Зауза желінде байлаулы құлын қырылған,енесі ығып кеткен,шай қайнатым уақыт жаңбырлы,желді бұршақ қар жауып,күн ысытып осындай оқиға болған.
Осы «Отамалы» немене?Не деген сөз?-Отамалы көкек айының он бірінде кіріп,он жетісінде шығады.Желсіз,борансыз өтпейді. Қыстың ең соңғы зәрі Отамалы деп аталғаны бір байдың Отамалы деген қойшысы болған екен.Көкек суығы басталған уақытта әлгі,қойды жайылысқа шығар деген Қойдың қыстан титықтап шыққан кезі,малыңнан айырыласың десе,байы бір діні капір екен. Сен тоғышарлық қылып алдап отырсың деп,Отамалыны сабап-сабап қойып жайылысқа шығартады. Сол күні қатты боран басталып,бар қой ығып кетіп қырылып,қойдан қалмаймын деп Отамалы бақыр да үсіп өліпті.Тобық Жармағамбетов аңыз-әңгімесінде қой-ешкіні қазақ халқының төл түлігі,мал баққан халықтың өмір салты ретінде таңдап алды.

Кітапханашы: Рахметова Ш.Ж

*****

Алға аудандық орталықтандырылған кітапхана жүйесі

« Тобық Жармағамбетов –қазақ ұлтының кешегісі ғана емес,ертеңіменде қол ұстасып бірге кеттеін тұлға.»
Сәбит Баймолдин

«...Ол әдебиетке өзінің бөлек үнімен,нақышты суретімен,әр қилы сыры мол мінез жасау шеберлігімен,балаңық,тәжірибесіздік,жастық дегенді сезбей,бірден дарын иесілігін танытып,кемелденіп сонау алпысыншы жылдардың басында келді. «Екі жерек» әңгімесі «Жұлдыз» журналында жариаланып,көпшілікті елеңдетпей үлгермей, «Отамалы» әңгімесі тандандырып,тамсандырып жатты.
Мағзом Сүндетовв

« Ол әдебиет әлемінде жарқ етіп көрінді де,жанып үлгере алмай ерте дүниме салды.Табиғатынан өзі толғатып туған тамаша т алантынын бар асылы бойында кетті.Сонғы сөзі қаламының ұшында кетті.»
Мұқтар Құрманалин

«...Қазақстанның сонау қиыр батысынан-Ақтөбеден жазатын Тобық Жармағамбетов дейтін бір талантты жігіттің халық аңызы негізінде туған «Отамалы» әңгімесі осылай басталды да,аза бойынды тік тұрғызып,оқушыны бірден баурап алады.»
Зейнолла Серікқалиев

«...Тобық ағам шығармашылық жұмысқа қанша беріліп,кіріскенімен қандай сәтте де дос-жарандарыннан бөлектене алмайтын,оларды аңсап отыратын.»
Әсем Жармағамбетова

«Тобық бойы тапалтақ,әлі боз бала болсада,әрі басты,маңдайы керіқарыс,жасық,қошқар мұрынды еді.Мінезі шапшандау болғанымен ретсіз ешкімнің сөзін бөлмейді,өзін-өзіне сай деңгейде ұстай біледі,ал енді оны біреу-міреу кекетіп-мұқатса,онда ол сол бойда өткір сөзбен жазасын алады.Тобықтың қуақылығы да мол еді,аяқ астынан ол қисынын тауып,айналасын ылғи күлдіре жүретн-ді...»
Сәду Нұржау

« Сәлем саған, Ер Тобық !»
( оқырмандар кешінің сценарийі)
Құрметті қонақтар мен оқырмандар!
Биыл «Оқитын өлке » акция аясында қазақтың талантты жазушы,біртуар тұлға Тобық Жармағамбетовтің 80 -жылдығына арналған «Сәлем саған, Ер Тобық!» атты кешімізге қош келдіңіздер!
Өткіздегі мақсатымыз: Жерлесіміз жазушысы Т.Жармағамбетовтің өмірі мен шығармашылығын оқырман қауымға тереңінен таныстырып ,насихаттау; Кітап оқуға деген қызығушылығын арттыру;
Жүрг:
Өмірге ғашық,жалынды жүрегі өмір күйін шертіп өткен сондай аяулы азаматтың бірі-жазушы Тобық Жармағамбетов.Ол шығармашылық қызметін 50 – жылдардың аяғында бастады. Тобық нағыз талантқа тән тереңдікпен, ойшылдықпен , сыршылдықпен қалам тербеп, уақыт,заман талабына сай салиқалы ой, салмақты жүк арқалаған шығармалар жазды.
Ардақтаған, асқақтатқан асылды,
Халық оны ой төріне асырды.
Аялады ана туған алыпты,
Қадірледі тани біліп хас ұлды. ( Тобықтың өмірбаяны туралы)
Жүрг:
Оның қаламынан туған алғашқы көлемді әңгіме- повестер Ақтөбеде жазылды. Ғұмырының соңғы жылдарын, күш- қуаты жеткенше қаламын тастамай, соңғы жолдарын жазғанда Ақтөбе ауасымен тыныстап, Ақтөбенің топырағынан шабыт алады.
Біз жазушының сүйікті жары, одан қалған жәдігерлердің шырақшысындай болып отырған Сәпия Жармағамбетова апай мен Алға оқырмандары үшін сұхбаттасқан болатынбыз.( СҰХБАТ)
Жүрг: Тобық Жармағамбетов оқырман қауымды өзіндік үнімен селт еткізіп,жұртшылықтың мол ықылас-пейіліне ие болып келе жатқан жазушы.
« Ақ жауын» повесінде 30- жылдардағы қиын кезең туғызған халық қозғалысын, сол кездегіжіберілген өрескел қателіктерді батыл ашып көрсетті,« Бәйтеректің жас шағы» повесінде халық ақыны Нұрпейіс Байғаниннің өмір жолының кейбір сәттерін оқырманға шебер суреттеу арқылы жеткізді
60 жылдардағы ауыл жастарының тіршілігі, сырласу, нәзік сезім, шын сүйіспеншілік , қазақ ауылының көрнекті бейнесі « Нәзік бұлттар» деп аталатын повесінде көркем бейнеленді.
ТЖармағамбетовтың Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ауыл өміріне арнап жазған « Қара жаңбыр» атты туындысы да көпшілік оқырман қауымның ыстық ықыласына бөленді. Адамгершілік, достық, махаббат тақырыбына арнап « Екі жүрек», « Екі дос», « Менің достарым» т.б әңгімелер жазды.
Жазушы өзіндік қолтаңбасы, өмірді жырлаудағы шеберлігі, көркемдік көріністерімен көңілге жылы әсер қалдырады. (КІТАП КӨРМЕСІ Библиографиялық шолуды кітапханашы Бертілеуова Бақытнұр жасайды.)
Жүрг: Әдебиет сыншылары Тобық Жармағамбетов шығармаларын жоғары бағалады. Тобықты әдебиет сүйер қауым тегіс қастерлейді, құрметтейді.
Тобық прозаны нағыз поэзия деп түсініп, тебірене , толғана жазатын.Әр туындысы тілі жеңіл, композициясы шымыр, идеясы ашық, қарапайым, сыршылдығымен, нәзік лиризмімен шебер өрілетін. Тобық ағаның «Менің достарым» деген әңгімесінде: « Аз ғана ғұмырымның ішінде менің достарым көп болды...»дейтін.( Т.Жармағамбетов қаламдас достары туралы естелік)
Жүрг:
Т.Жармағамбетов қазіргі қазақ совет әдебиетіне өз үнін, өз қолтаңбасын айқын танытып, суреткерлік талантының толысқан шағында арамыздан кетті.
Өтті жыршым, кетті қыршын жасында,
Бұл өмірдің қызығына тоя алмай.
Гүл өсіп тұр қабірінің басында,
Жарқамыста жатыр ұйықтап, оянбай,- деп Тоқаңның шәкірті,ақын Есенбай Дүйсенбаев жырлағандай, Тобыққа арналған жыр- шумақтарға кезек берелік.(Ташбаева Динара « Тобыққа», Рахимбекова Балжан « Кір шалмаған көңілің»)
Жүрг:
Тобық Жармағамбетовтің ең алғаш қалың оқырманға танылған шығармасы, 1964 жылы шыққан « Таңғы шық» жинағындағы « Отамалы» әңгімесі кезінде жоғары бағаланды.Хемингуэй Эрнест Миллер- американ жазушысының «Шал мен теңіз» шығармасынан үлгі ала отырып, өзінің ««Отамалы» еңбегін жазды. Т.Жармағамбетовтің үлкен бір повеске пара- пар
« Отамалы» әңгімесі қазақ әдебиетінің алтын қорына қосылған асыл мұра болып қалды..
(« Отамалы» әңгімесін талқылау )
Жұрг:
Тобық жаны жарқын коммунист, үлкенге іні, кішіге аға, кішіпейіл азамат, талмай ізденіп, ерінбей еңбек ететін талғампаз талант.
« Ақша бұлт» боп көрінесің сен бізге»
« Соңғы хатты» жазып кеттің өмірге.
« Қара жаңбыр» болмасын деп тілейсің,
« Ақ жауындар» көбейсін деп өмірде,-деп ақын Жазық Артыққызы жырлағандай,
( ӘН: «Нәзік бұлттар» Үсенбеков Қанат)
Жүрг:
Жазушы өмірі де теңіз тектес творчестволық шабыттың шырқау шегіне жете бергенде үзілді.
Жас қатарда- жүректің
Жазылмайтын жарасы.
Сәлем саған, ер Тобық
Мырзағұлдың баласы... – деген
Талантты ақын Өтежан Нұрғалиевтің жыр жолдары ақынның асыл ағаға айықпас сағынышынан туған болса керек.
Жүрг: Қазақтың талантты қаламгері Тобық Байғанин ауданының әдебиетін жасады. Тобық Жармағамбетов есімін біздің Оқырмандарымыз әрқашан мақтан тұтады.Тобық ағаның артына қалдырған мол мұрасы ешқашан өлмек емес.
Қортынды (Марапаттау)Сөз :Аппазов Б.А.

Жүрг:Құрметті қонақтар оқырмандар! Т.Жармағамбетовтің кешіне келгендеріңізге көп- көп рахмет! Назарларыңызға рахмет

Жарқамыстан ұшқан жас қанат", "Жырлары мөлдір бұлақтай"

вторник, 3 июня 2014 г.

Конкурстың бейне материалдары

Комментариев нет:

Отправить комментарий

Кітапхана оқырмандары

Өткізілген іс-шаралар сценарийі.Толық нұсқас

вторник, 3 июня 2014 г.

Конкурстың бейне материалдары

Комментариев нет:

Отправить комментарий

вторник, 3 июня 2014 г.